فلج مغزی یک اختلال عصب شناختی است که به دلیل آسیب غیر پیشرونده وارده به مغز در هنگام تولد یا نزدیک تولد رخ می دهد.از این رو فلج مغزی اختلال ژنتیکی نیست بلکه به دلیل عوامل وابسته به تجربه رخ می دهد. مشکلاتی که در هماهنگی و کنترل حرکتی وجود دارد در طی زمان بدتر نمی شوند. هیچ آسیبی مستقیما به عضلات یا اعصاب وارد نمی آید بلکه مشکلات حرکتی مستقیما از آسیب مغزی نشات می گیرد.
از آنجاییکه آسیب مغزی در یک چهارچوب زمانی حساس در طی رشد مغز رخ می دهد، اکثریت کودکان مبتلا به فلج مغزی با این اختلال به دنیا می آیند. فلج مغزی در کودکان، به ندرت پس از تولد در نتیجه آسیب به سر یا عفونت مغزی رشد می کند. چند ما پس از تولد، احتمال ایجاد فلج مغزی کم می شود، از این زمان به بعد، آسیب های مغزی، فلج مغزی به حساب نمی آیند. با این وجود، علایم مشخص زیادی در حرکت اردی مشاهده می شود و ممکن است شناسایی و تشخیص فلج مغزی چند ماه یا چند سال طول بکشد.احتمال به وجود آمدن این اختلال در پسران بیشتر از دختران است، همچنین این احتمال در نوزادان نارس بیشتر است، زیرا مغز آنها به طور کامل رشد نکرده و بیشتر مستعد آسیب است.
دلایل فلج مغزی
آسیب های مغزی که عموما به دلیل کمبود اکسیژن ناشی از کم خونی موضعی ایجاد می شود یا آسیب سلول های مغزی به دلیل نبود اکسیژن از جمله دلایل اختلال فلج مغزی هستند. این مسیر خاص عموما مسئول نوعی اختلال عصب شناختی به نام لوکومالاسی دور بطنی است که نوعی آسیب مغزی در نوزادان است که در آن بخش کوچکی از ماده سفید در بطن ها از بین می رود، این بیماری به دلیل کمبود اکسیژن در بین هفته های ۲۴ تا ۲۸ بارداری رخ می دهد. به طور کلی، جریان خون به مغز کاهش می یابد. به همین دلیل قسمت اطراف بطن مغز،نیز خون کمی دریافت می کند و قادر به حمایت از بافت نیست.
پس از ۳۰ دقیقه کم خونی موضعی، ماده سفید شروع به از بین رفتن می کند. این نوع آسیب مغزی عامل بسیاری از موارد فلج مغزی است. دلایل دیگر فلج مغزی عبارتند از :
- قرار گرفتن در معرض پرتو یا عفونت در دوران جنینی
- خفگی قبل از تولد
- آسیب در زمان تولد
و عارضه هایی که در دوران پیش از تولد یا اوایل نوزادی رخ می دهد. فلج مغزی در تولد های چند قلو شیوع بیشتری دارد.
رشد حرکتی در فلج مغزی
چندین نوع مشکل کنترلی یا هماهنگی حرکتی در افراد مبتلا به فلج مغزی وجود دارد.حالت اسپاستیک شایع ترینترین مشخصه فلج مغزی است که تقریبا ۷۰ درصد ااز افراد مبتلا را تحت تاثیر قرار می دهد. از جمله ویژگی های آن می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- تنش عضلانی بالا
- سیستم عضلانی سخت
- بازتاب های اغراق آمیز
شلیک بیش از حد نورو های حرکتی به دلیل عدم تناسب علایم تحریک کننده و باز دارنده حاصل از نورون های فوقانی که در نخاع یکپارچه و توزیع می شوند باعث ایجاد حالت اسپاستیک می شود. فلج مغزی اسپاستیک را می توان به فلج دو طرفه( پاها و کمی ضعف در هر دو دست)، فلج نیمی از بدن (طرف چپ یا راست بدن)، و فلج (دست ها یا پاها) تقسیم بندی کرد.فلج یک عضوی و فلج سه عضوی نیز وجود دارد اما در افراد مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک، کمتر دیده می شود. چند نوع فلج مغزی دیگر نیز وجود دارد:
- فلج مغزی آتتویید: باحرکات آهسته و غیر قابل کنترل در اندام ها شناخته می شود. این نوع فلج مغزی به دلیل آسیب به عقده های قاعده ای در دوران بارداری ایجاد می شود. ۱۰ تا ۲۰ درصد افراد مبتلا به فلج مغزی به این عارضه دچار هستند. این افراد انواع مختلفی از تنش را دارا هستند که موجب حرکات پیچشی غیرارادی در دست، پا، بازو و ساق پا می شود.در موارد خاص صحبت کردن نیز تحت تاثیر قرار. می گیرد.
- فلج مغزی آتاکسیک : اینو از فلج مغزی در ۵ تا ۱۰ درصد موارد دیده می شود و در واقع در بین انواع فل مغزی شیوع کمتری دارد. آتاکسیک به دلیل آسیب مخچه رخ می دهد و منجر به مشکلات تعادلی و هماهنگی اندام ها می شود. افراد همچنین ممکن است نوعی لرزش داشته باشند که در هنگام حرکات ارادی مانند دسترسی و چنگ زدن مشهود است.
در فلج مغزی، قیود فردی مانند فلج اسپاستیک، بر حرکت تاثیر زیادی می گذارد. برای مثال، افراد مبتلا به اسپاستیک اغلب با گام های قیچی وار راه می روند که با سختی بیشتر و فعالسازی باهم عضلانی همراه است. در تحقیقات بالینی انجام شده در زمینه فلج مغزی اغلب گفته می شود که حالت پلانتار فلکشن که در پای فرد دیده می شود، نتیجه مستقیم حمله عصبی است. حالت پلانتار فلکشن پا در تماس با زمین، نوعی سازگاری موثر بیومکانیکی است، زیرا مکانیسمی برای بارگیری جرم بدن به شکل فنر فراهم می کند، و بدین وسیله، توانایی بارگیری عضله سه سر/آشیل سخت شده که مانند فنر عمل می کند بهبود می بخشد. حالت پلانتار فلکشن پا ممکن است نتیجه مستقیم یک حمله نباشد بلکه نوعی سازگاری است که استفاده از منابع پویای در دسترس را آسان می کند.
بنابراین پژوهشگران بیان نمودند که حالت پلانتار فلکشن پا در کودکان مبتلا به فلج مغزی در طول راه رفتن نوعی سازگاری کارکردی است، به این معنی که این عمل، یک الگوی حرکتی برآیند است که به دلیل تعامل قیود در یک زمینه ایجاد می شود، و انجام موفقیت آمیز تکلیف جابجایی را امکانپذیر می سازد.
به طور کلی، افراد مبتلا به فلج مغزی از هر نوعی ( اسپاستیک، آتاکسیک، آتتویید)، تعداد و موقعیت اندام های آسیب دیده ( فل دوسویه، یک طرفه و همه اندام ها)، و میزان آسیب، می توانند در رشد حرکتی خود متفاوت باشند. در طی رشد،حرکت بر اساس منابع موجود در دسترس افراد پدید می آید. از آنجا فلج مغزی غیرپیشرونده است، اختلال حرکتی در طی زمان بدتر نمی شود و ممکن است با درمان، جراحی یا معالجات دیگر بهبود یابد.
شناسه مقاله: 13981218005