واژه بازي عمومأ به كودكان مربوط مي شود. افراد در همه ي سنين به بازي مي پردازند، اما اين واژه اغلب تصوراتي از كودكان در حال فعاليت هاي لذت بخش و حركت محور را در ذهن مجسم مي كند. گاروي (1990) بازي را به عنوان فعاليت لذت بخش كه شركت كننده هميشه از آن خوشش مي آيد و لذت مي برد، معرفي نموده است. به علاوه انگيزه ي بازي ذاتي و دروني است و بازي هدف ديگري ندارد. بر طبق نظر گاروي ، بازي به طور ذاتي، بي هدف، خود به خود و به طور اختياري انجام مي شود. عنصر مهم ديگر در بازي، شركت فعال بازي كننده و رابطه نظام دار با چيزي كه بازي نيست، مي باشد. به عبارت ديگر، اين عمل به ظاهر ناچيز و كم اهميت در واقع نقش اساسي در قوانين اجتماعي و نيز مهارت هاي مهم عملكرد در جامعه دارد.
بازي اغلب بر تحرك و جنب و جوش استوار است. موقعي كه بازي در بر گيرنده حركاتي مانند دويدن، پريدن، حتي كف زدن و خنديدن است، اين موارد از جنبه هاي لذت بخش بازي هستند كه به طور نمايان در آن وجود دارد. در حقيقت يكي از ابتدايي ترين انواع سرگرمي تنه زدن و هل دادن بوسيله مراقب مي باشد. به تدريج، كه كودك با بچه هاي ديگر تماس پيدا مي كنند، اين تعاملات باعث افزايش مهارت و تجربه آنها در بازي مي شود. تجربه بازي گروهي تا حد زيادي در سال هاي نخستين مدرسه به كودك منتقل مي شود. با وجود اين، عمومأ بازي قبل از رسيدن به نقطه ارتباط گروهي، از ميان يك سري مراحل اجتماعي تر مي گذرد.
افزايش شركت در فعاليت هاي گروهي رايج ، منجر به تسهيل رشد حركتي كودك مي شود. بنابراين، ممكن است يك رابطه دو طرفه مثبت بين رشد اجتماعي و رشد حركتي كودك توسعه يابد. در حقيقت يك شكل از رشد، تا حد تعجب آوري به شكل ديگر آن وابسته است. حتي در سن 5 يا 6 سالگي، رهبران گروه، احتمالأ كساني هستند كه در انجام فعاليت هاي بدنی نظير دويدن، پرتاب كردن وحفظ تعادل حركتي خود مهارت بيشتري دارند. اين پديده تا اواخر دوره نوجواني قابل انتظار است؛ اما چنين رابطه اي بين موفقيت حركتي و اجتماعي در چنين سني شگفت آور است.
بازي درمانی
بازي براي درمان كودك وسيله ي خوبي در دست درمانگران خواهد بود. درمانگر مي تواند با بررسي انواع بازيها و مشاهده كودك هنگام بازي به دنياي او وارد شده و او را بهتر بشناسد و به مشكلات رفتاري وي پي برد.
نقش بازي در رشد جسمی
بازی در رشد جسمانی کودک می تواند اثرات زیر را داشته باشد:
- موجب رشد هماهنگي دستگاهها واعضاي مختلف بدن مي شود
- باعث تقويت حواس كودك مي شود
- نيرو و انرژي بدن را به بهترين شكل مصرف مي كند
- كودك نسبت به توانمندي هاي فكري و بدني خود آگاهي پيدا مي كند
بازي به عنوان وسيله اي مطمئن براي رشد كودكان، عضلات را نيرومند مي كند، استخوانها را محكم و استوار مي نمايد و بالاخره باعث تقويت حواس پنچگانه بويژه حس بينايي مي شود.
بازي و رشد شخصيت
بازي در شخصيت سازي و رشد كودك تأثير فراواني دارد. بازي وسيله ي كسب تجربه هاي با ارزشي است كه كودكان در خلال آن از جهت احساسي، اجتماعي و رواني رشد مي كنند و الگو هاي رفتاري آنان در بازي شكل مي گيرد. اين الگو ها در سراسر عمر كودك سرمشقي مفيد براي او خواهد شد. كودك به مدد بازي ، الگوهاي بي شمار و در هم پيچيده و ظريف زندگي آدمي را در مي يابد، آن را تجربه و تمرين مي كند و رابطه ميان الگو ها را مي سنجد، تا آنها را فرا گيرد. از آن جهت كه ناگزير است و در سنين بزرگسالي با آنها روبرو مي شود.
نقش بازی در رشد ذهنی کودک
بازی در رشد ذهنی کودکان اثرات زیر را دارد:
- در يادگيري زبان نقش بسزايي دارد
- در رشد شناختی ، محیطی و اجتماعی كودك بسيار موثر است
نقش بازی در رشد عاطفی کودک
در سن 3 تا 7 سالگي، كودك عواطف خود را آشكارا ابراز كرده، به تدريج عواطف خود را شناسايي مي كند، بروز ناگهاني خشم و ترس در كودكان ميان 3 تا 7 ساله امري عادي است و ترس در كودكان اين گروه سني به علت نيروي تخيل آنان بسيار شايع است از طرفي كودكان در اين سن مرتبأ با اوضاع و موقعيت هاي تازه اي روبرو مي شوند كه براي آنان ناآشنا است. بايد توجه داشت كه به طور كلي محيطي كه كودك در آن زندگي مي كند و نوع تجربه هايي كه بدست مي آورد، در بروز كيفيت عواطف كودك موثر است.
بازی در رشد عاطفی کودک اثرات زیر را دارد:
- برون نگري كودك را افزايش مي دهد
- موجب بروزاحساسات، عواطف،ترس ها و تهديد ها، مهرو محبت، خشم و كينه و نگراني مي شود
نقش بازی در رشد اجتماعی
بازي وسيله اي براي بيان احساسات كودكان و كشف روابط بين آنهاست. انواع بازي و اسباب بازي، واژه ها و كلمات و جمله هاي كودكان است. كودكان معمولأ در سنين دو يا سه سالگي بازي با ديگران را آغاز مي كنند. اما اگر استعداد ذاتي و علاقه ي اجتماعي آنان رشد نيافته باشد، با ديگران سازگار نخواهند شد و علاقه اي به حفظ روابط اجتماعي و شركت در بازي با ديگران نخواهند داشت. بازي فرصتي براي اصلاح و گسترش شيوه هاي رفتاري كودكان بخصوص رفتار اجتماعي آنان است. از اين طريق كودك شهامت ورود به اجتماع را كسب مي كند و فرا مي گيرد كه چگونه مي توان در زندگي اجتماعي مسئوليت پذيرفت. همچنين روش هاي مختلف مبارزه با مشكلات و پيدا كردن راه حل مشكلات را مي آموزد.
بطور كلي بازي مزيت هاي زير را از لحاظ رشد اجتماعي در پي دارد:
- موجب ارتباط كودك با محيط بيرون مي شود
- موجب شكوفايي استعداد هاي نهفته و بروز خلاقيت در كودك مي شود
- همكاري و همياري و مشاركت كودك توسعه مي يابد
- كودك با رعايت اصول و مقررات آشنا مي شود
- كودك رقابت را مي آموزد و شكست را به طور واقعي تجربه مي كند
- كودك قدرت ابراز وجود پيدا مي كند و از ترس و كم رويي و خجالت بيهوده رها مي شود
- كودك چگونگي حمايت از افراد ضعيف را مي آموزد
نقش بازی در درمان اتیسم
در طي بازي شخصيت كودك شكل گرفته و نسبت به اجتماع خود آگاهي مي يابد. كودك مهارت هاي اجتماعي از قبيل همكاري، دلسوزي، و مسئوليت پذيري را در بازي مي آموزد. همچنين بازي راهي مناسب براي آموزش موارد زير است:
- آموزش و درك علائم، سمبل ها، آموختن كاربرد هر وسيله
- آشنايي با نحوه كاركرد اشياء، مثل ريختن چاي از قوري با فنجان
- يادگيري ترس هاي واقعي مانند اينكه (در جنگل گرگ زندگي مي كند)
- آموزش برقراري ارتباط با مردم و اينكه در هر موقعيتی چه رفتاري نشان دهند
- نواختن موزيك، رقصيدن، نقاشي كردن و خمير بازي و… كه به كودك اعتماد به نفس مي دهد
چرا براي كودك اتيستيك بازي كردن مشكل است؟
يك كودك سالم به بازي با اشياء و اسباب بازي ها علاقه مند است. اما در يك كودك اتيستيك از حدود 18 ماهگي والدين متوجه مي شوند كه فرزندشان به بازي با وسايلش علاقه نشان نمي دهد و يا اينكه به خط خطي كردن ماشينش بيشتر از بازي با آن علاقه دارد. با بزرگ شدن كودكان سالم ،كارها و بازيهاي آنان نيز تغيير مي كنند. به تدريج كودك فعاليت هاي مختلف را با تقليد آنچه كه در رفتار ديگران ديده مي شود و سوالاتي كه مي پرسد، مي آموزد. اما در كودك اتيستيك توجه به ديگران و يادگرفتن از آنها ناخوشايند است. در مجموع عدم علاقه كودك اتيستيك به بازي كردن با اسباب بازيهايش موارد زيرمي باشد:
- اشكال در تعميم دادن مهارت ها
- اشكال در پذيرش دستور از ديگران
- مشكل در انعطاف پذيري و انجام يك عمل خاص بر روي يك شيء خاص
- اختلال در تصور كردن (نمي تواند موقعيتي بجز موقعيت فعلي خود را تصور كند. مثلأ نمي تواند فرض كند مغازه رفته و خريد مي كند)
- اشكال در تصور نمودن اشياء و بكار بردن اشياء در مواردي غير از كاربرد واقعي آن. مثلأ نمي تواند از ماهي تابه يا قابلمه به عنوان كلاه ايمني يا طبل استفاده نمايد
- داشتن مشكلات ارتباطي در بيان و درك زبان
اختلال در پردازش حسي: كودك مورد هجوم انواع محرك هاي حسي مي باشد و نمي تواند از بين آنها محرك هاي غير لازم را فيلتر نموده و تمام تمركز خود را به محرك اصلي و صداي اصلي معطوف نمايد - وجود مشكل در تعامل اجتماعی: كودك نمي تواند مشكلات خود را با ديگران در ميان بگذارد و همچنين قادر به درك و تفصير علائم و نشانه ها در صورت و صداي ديگران نيست
موارد ذكر شده مشكلاتي هستند كه كودك با آنها درگير بوده و پيش نياز بازي مي باشد. به دليل اين نقص ها، كودك اتيستيك از انجام فعاليت ها و بازي هاي معني دار و با مفهوم دوري مي كند.
شناسه مقاله: 13981218013
