تجربه نشان داده است که مشکلات رفتاری بسیاری از افراد دارای اختلال طیف اتیسم یکسان بوده و خانواده های این افراد تجارب تقریبا مشابهی در این خصوص دارند. بنابراین حضور در جمع این خانواده ها به دلیل تجاربشون بسیار ارزشمند است. هر کدام از این والدین به شیوه ای خاص با مشکل رفتاری فرزندشان برخورد کرده اند و راه حلی برای آن یافته که می تواند مورد استفاده سایر والدین قرار گیرد. در ارتباط با اصول، کتاب ها و منابع مناسبی به زبان فارسی وجود دارد، اما با ارائه مجموعه ای از راهنمایی های کلی برای والدین میتوان از بروز بسیاری از مسایل رفتاری کودکان دارای اتیسم جلوگیری کرد. در زیر به برخی از مسایل رفتاری در افراد و علی الخصوص کودکان اتیسم خواهیم پرداخت:
قشقرق
زمانیکه فرزند شما قشقرق به پا می کند باید به دنبال دلیل آن باشید. هنگامیکه علت آنرا یافتید پیدا کردن راه مناسب برای برخورد با آن ساده تر است. هر چند پذیرش این موضوع دشوار است، اما باید بدانید که قشقرق به منظور خاصی و برای نیل به هدف مشخصی وسط فرزند شما انجام می شود.
- فرزند شما در حال واکنش نشان دادن به چیزی هست که دوست ندارد
- کودک نشان می دهد که درخواست شما را درک نکرده است
- می خواهد نشان دهد که چیزی می خواهد و برای رسیدن به آن اصرار می کند
وقتیکه متوجه شدید که کودک می خواهد با استفاده از قشقرق به خواسته اش برسد، باید درباره نحوه برخورد با آن کاری انجام دهید. سعی شود بدون یا حداقل استفاده از کلام، به کودکدبفهمایند که چه خبر است، چه اتفاقی افتاده و او باید چکار کند؟ برای این کار می توانید از شیوه برقراری ارتباط به وسیله تصویر کمک بگیرید. حتی می توانید از اشیا و وسایل ساده لی که خودتان تهیه کرده اید، عکس واقعی و یا هر چیزی که به صورت عینی نشان دهنده موضوع مورد نظرتان باشد استفاده نمایید. این کار موجب کاهش سردرگمی کودک و درک خواسته ها و انتظارات شما از وی می شود. مثلا متوجه می شود که کجا می رود، بیت چکار کند و چه حق انتخاب هایی دارد. به کودک کمک کنید تا درک کند که (نه یعنی نه).
زمانیکه فرد در اوج داد و بیداد کردن و قشقرق است، صحبت کردن و یا برخورد و برقراری ارتباط و توضیح دادن سودی ندارد، زیرا که وی متوجه موضوع نیست. سعی کنین دور شدند چنین فضایی را تمرین کنید. با قاطعیت از کلمه نه استفاده کنید. سعی نکنید کلمات و جملات دیگری بکار ببرید. کلام را به حداقل برسانید و سعی شود ادامه کار در محیطی آرام و قابل کنترل تر انجام شود. البته زمانیکه در یک مکان محیط عمومی یا شلوغ این اتفاق رخ می دهد، پیروی از این راهنمایی چندان ساده و ممکن نیست، اما بررسی ها نشان دهنده این امر است که اگر پیش از حضور در مکان های عمومی و زمانیکه در منزل چنین اتفاقی روی می دهد، با کودک به شیوه ذکر شده برخورد شود، چنین اتفاقی در بیرون به ندرت رخ می دهد،و در صورت بروز نیز شدت آن چندان زیاد نخواهد بود.
هیچ پاسخ جادویی و یکباره برای رفع قشقرق در کودکان اتیسم وجود ندارد، اما اطلاعات موجود نشان می دهد که اگر اتفاقات در حال وقوع پیرامون کودک دارای اختلال اتیسم از قبل برای او توضیح داده و فهمانده شود، آنها به راحتی از عهده دشواری و تغییرات موجود در جامعه شلوغ و پر سر و صدای امروزی برخواهند آمد. استفاده از حمایت های بصری و برقراری ارتباط با استفاده از این شیوه، برای اغلب کودکان دارای اختلال اتیسم، مناسب و مفید است. سعی شود با استفاده از این روش توضیحات لازم را در مورد وقایع و برنامه های روزانه به فرد ارائه گردد. این کار نوعی پیشگیری از وقوع قشقرق است. همه ما بر این باور داریم که پیشگیری بهتر از درمان است. پس اگر بتوان شرایطی فراهم کرد که قشقرق بوجود نیاید بهتر از آن است که راههایی را برای کنترل قشقرق بیابیم. سعی شود موارد زیر را برای کنترل قشقرق در نظر داشته باشیم:
- از بردن کودک به مکان های شلوغ و پ سر و صدا خودداری کنید
- اگر می خواهید کودک در فعالیت های روزمره اجتماعی همانند خرید کردن مشارکت داشته باشد، سعی کنید روز هایی برای خرید د. نظر گرفته شود که فروشگاه شلوغ یا مراکز خرید شلوغ نباشند مثلا روزهای وسط هفته. سعی کنید شخصی را برای کمک همراه داشته باشید
- سعی کنید با استفاده از راهنماها و جداول تصویری کوچک به کودک کمک نمایید تا برنامه در نظر گرفته شده را مرحله به مرحله درک کند. گذر از کنار مکان های مورد علاقه کودک بدون امکان حضور در آنجا برای کودک دشوار است
- سعی کنید با استفاده از همین جداول و راهنماها مفهوم برنامه ی [ اول. بعد ] حضور در مکان عا مورد علاقه کودک را برایش توضیح دهید. گاهی ممکن است حضور در این مکان ها در برنامه نباشد، بنابراین استفاده از راهنمای تصویری این موضوع را به روشنی برای کودک مشخص خواهد کرد
- ( نه گفتن ) را تمرین کنید و سعی شود در زمان های مناسب از آن استفاده کنید. نه گفتن را در زمان و مکان هایی ارائه نمایید که کودک به خوبی معنی آنرا درک کند و بداند نه یعنی نه. بنابراین یاد داشته باشید زمانیکه بر محیط و شرایط کنترل دارید از این کلمه گفتن استفاده کنید تا جاییکه این کار باعث جبهه گیری کودک بر علیه شما و دشوارتر کردن شرایط نشود
- خانه بهترین مکانی است که هم شما و هم کودک در آن یاد بگیرید که توجه به قشقرق امر مثبتی نیست و باعث نمی شود که کودک به خواسته اش برسد.در مکان های دیگری به غیر از خونه شرایط به گونه ای خواهد بود که شما چاره لی جز پذیرش خواسته کودک نداشته باشید. در زمان قشقرق کودک در خانه میکنید نگاهتان را به سمت دیگری برگردانید در صورت امکان توجهی به وی نکنید
- اگر رفتار کودک به گونه ای است که نمی توان به آن کم توجهی کرد توصیه این است که او را تا زمانی آرام شود به محیط امنی ببرید. در برابر رفتارهایی همانند سر به زمین کوبیدن، استفاده از کلاسهای سبکی مانند کلاه دوچرخه سواری و اسکیت که زیر چانه ی کودک محکم می شود نیز توصیه می شود ( البته در صورتیکه کودک استفاده از کلاه را بپذیرد). اغلب این رفتار های جلب توجه کننده در زمان بروز و پیش از کنترل، به سمت شدت گرفتن و بدتر شدن می روند. سعی کنید حتی اگر خسته و عصبی شدید در برابر این عمل کوتاه نیایید، زیرا که نتیجه نهایی ای کار بدتر شدن شرایط و شدت بخشیدن به رفتاری است که شما در برلن. آن کوتاه آمده اید.
- توضیح اتفاقات و تغییرات پیش از روی دادن با استفاده از تصویر می تواند در جلوگیری از قشقرق مفید باشد. باید بدانیم که سازگاری افراد اتیسم با شرایط متغییر دنیای امروز کار ساده ای نیست.
- سعی کنید شرایط پیش آمده را از نگاه فرزندتان بررسی و تحلیل کنید، چه چیزی ممکن است سبب به وجود آمدن مشکل و قشقرق شده باشد؟ آیا چیزی وجود دارد که بتوانید آنرا تغییر دهید و یا از بروز آن جلوگیری کنید؟
منبع: چگونگی کنترل رفتاری کودکان دارای اختلال طیف اتیسم. ویژه مداخلات خانواده محور. دکتر سید علی صمدی.۱۳۹۵. انتشارات سازمان بهزیستی
